„მეტრონომის“ ექსკლუზიური ინტერვიუ საქართველოს საგარეო საქმეთა ყოფილ მინისტრ ირაკლი მენაღარიშვილთან
თურქეთში განვითარებულ მოვლენებს, სამხედრო გადატრიალების მცდელობას, ორი დღის შემდეგ სომხეთი შეუერთდა-ერევანში მძევლების აყვანით. ახლა კი ყაზახეთში, ალმა-ატაში განვითარდა თითქმის იგივე სცენარი. რამდენად უკავშირდება ეს სამი მოვლენა ერთმანეთს და როგორი გავლენა ექნება საქართველოში მეზობელ ქვეყნებში არსებულ დაძაბულ სიტუაციას? მითუმეტეს, როცა თურქეთისა და შტატების თანამშრომლობა ბოლო დროს კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა. „მეტრონომი“ ამ საკითხებზე სასაუბროდ საქართველოს საგარეო საქმეთა ყოფილ მინისტრს, ირაკლი მენაღარიშვილს დაუკავშირდა.
„მეტრონომი“: თურქეთში განვითარებული მოვლენების ფონზე, როდესაც ოფიციალური ანკარა სამხედრო გადატრიალებაში ფეთჰულა გიულენს სდებს ბრალს და მის ექსტრადაციას აშშ-ს სთხოვს, თეთრი სახლი კი მტკიცებულებების წარდგენას ითხოვს, შესაძლებელია ორი ქვეყანას შორის ურთიერთობები დაიძაბოს?
ირაკლი მენაღარიშვილი: სიტუაცია არასასიამოვნოა, თუმცა ვერ ვიტყვით, რომ ეს უკვე კრიზისია. ძალიან ცუდია, რომ თურქეთში, ინჯერლიკის სამხედრო ბაზიდან შეფერხდა ამერიკული ავიციის სამხედრო ოპერაციები სირიასა და ერაყში, თუმცა უკვე გაჩნდა ინფორმაცია, რომ ეს ოპერაციები აღდგა. მიუხედავად ამისა, ცნობები ამგვარი შეზღუდვის შესახებ ნამდვილად არ არის სასიამოვნო. ამერიკის შეერთებული შტატების პირველი რეაქცია უკვე ცნობილია: ბატონი კერის განცხადებით, ამერიკის მთავრობა განიხილავს გიულენის ექსტრადიიციის საკითხს, თუ თურქეთი წარადგენს ამ პიროვნების მონაწილეობის ფაქტებს შაბათს მომხდარ ამბოხებაში.
სამწუხარო ისიც გახლავთ, რომ თურქეთის ზოგიერთი პოლიტიკური ფიგურა, მათ შორის, მინისტრთა კაბინეტის წევრი, თავს უფლებას აძლევს განაცხადოს, რომ ამ ამბოხის უკან შეერთებული შტატები დგას. ძნელი სათქმელია რას გულისხმობდა ეს პოლიტიკოსი. ისევ ფეთჰულა გიულენზეა საუბარი თუ კიდევ რაიმე სხვა გარემოებაზე. ყოველ შემთხვევაში, თუ გავითვალისწინებთ იმ მნიშვნელობას, რაც თურქეთისთვის ამერიკასთან სტრატეგიულ ურთიერთობას აქვს, ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, უსიამოვნო განცდებს იწვევს.
რამე სერიოზულ ნეგატიურ შედეგზე ჯერ საუბარი არ შეიძლება, მაგრამ თუ პროცესები განვითარდება იმგვარად, როგორც ზოგიერთი ვარაუდობს, მაშინ შეიძლება შედეგი უარესი იყოს.
„მეტრონომი“: ჯერ კიდევ გაუგებარია რა მოხდა თურქეთში. ოფიციალური ანკარა სამხედრო გადატრიალებას „პარალელურ სტრუქტურას“ აბრალებს, თეთრი სახლი კი ლამის ღიად ალაპარაკდა ერდოღანის მიერ დადგმულ სცენარზე. ამ ვერსიით, გამოდის, რომ თურქეთის პრეზიდენტს ძალაუფლების გამყარებისთვის დასჭირდა ამბოხის მოწყობა. შეიძლება ვისაუბროთ ვერსიაზე, რა მოხდა თურქეთში?
ირაკლი მენაღარიშვილი: თურქეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში სამხედროების ჩარევის ყველა ფაქტი, რომელიც აქამდე თურქეთში მომხდარა, კონსტიტუციის ჩარჩოებს არ სცდებოდა, რადგან მაშინდელი კონსტიტუცია ამის უფლებას იძლეოდა. ახლა კი სამხედროების მიერ გადადგმული ეს ნაბიჯი მათ მიერ კანონის დარღვევის პირველი შემთხვევაა, რადგან თურქეთის დღევანდელი კონსტიტუცია სამხედრო გადატრიალების საშუალებას არ იძლევა. როცა მსგავსი კანონდარღვევა ხდება, ყველა ცდილობს დაინახოს ინტერესი გამარჯვებულის თუ დამარცხებულის მხარეს. ამ დროს შეთქმულების თეორიების სივრციდან ამოკრეფილი ან მასზე დაფუძნებული უამრავი ვარაუდი ჩნდება. კონკრეტულ სიტუაციაში ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ: აჯანყება წარუმატებელი გამოდგა, რეჯეპ ერდოღანი კვლავ თურქეთის სახელმწიფოს მეთაურია და ის, რა თქმა უნდა, შეეცდება ამ გამარჯვებიდან თავისთვის სასარგებლო შედეგები მაქსიმალურად მიიღოს. რაც შეეხება, იმას, თუ რა მოხდა რეალურად, თუკი ჩვენ ამის გაგებას საერთოდ შევძლებთ, ეს ალბათ უფრო მოგვიანებით იქნება შესაძლებელი. თუმცა ყველაფერი ცნობილი შესაძლოა არც არასდროს გახდეს.
„მეტრონომი“: იკვეთება თუ არა ამ ფონზე რუსეთის ინტერესები, მითუმეტეს, როცა ერთ-ერთი თურქი პოლიტიკოსი ამბოხში აშშ-ს ადანაშაულებს?
ირაკლი მენაღარიშვილი: ამერიკისა და თურქეთის სტრატეგიული პარტნიორობა რუსეთის იმ გეგმებს, რომელსაც ამ ბოლო დროს სულ უფრო დაუფარავად აცხადებს, გარკვეულწილად ზღუდავს. სამწუხაროდ, ზოგიერთი რუსი პოლიტიკოსი და ანალიტიკოსი, მედიის სხვადასხვა არხებით, დაუფარავი სიხარულით ხვდება ყოველგვარ ცნობას თურქეთში ანტიამერიკული განწყობის ზრდის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარი პროგნოზების გაკეთება ჯერ ძალიან ნაადრევია, ერთმნიშვნელოვნად ჩანს, რომ ბევრს მოსკოვში სწორედ მოვლენების ამგვარი განვითარება აძლევს ხელს.
„მეტრონომი“: როგორ შეიძლება აისახოს საქართველოზე თურქეთში მიმდინარე მოვლენები, მისი ყველაზე ცუდი განვითარების ვარიანტით – შტატებთან ურთიერთობის გაფუჭებით?
ირაკლი მენაღარიშვილი: თავისთავად, ეს ძალიან ცუდია ორივე ქვეყნისთვის და რაც მთავარია, ცუდია მთელი რეგიონისთვის. თურქეთი, როგორც ნატოს წევრი, ამერიკის სტრატეგიული მოკავშირე, რეგიონში სტაბილურობის ერთ-ერთ გარანტს წარმოადგენს. მისი ამგვარი ფუნქციის შეცვლა სერიოზული დესტრუქციული მუხტის მატარებელი იქნება.
თურქეთი რეგიონში არსებული ბალანსის მნიშვნელოვანი ელემენტია. მისი ურთიერთობის გაუარესება აშშ-სთან და შესაბამისად ნატოსთან, რადგან ამგვარ შემთხვევაში ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში მისი როლი აუცილებლად გადაიხედება, რეგიონში უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის თვალსაზრისით კარგს არაფერს მოასწავებს. ეს არც საქართველოსთვის იქნება კარგი, რადგან თურქეთი ჩვენი სტარტეგიული პარტნიორია. თურქეთმა ძალიან ბევრი გააკეთა საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების დღიდან ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკური, ეკონომიკური, დემოკრატიული განვითარებისა და თავდაცვითი პოტენციალის ზრდის ხელშეწყობის თვალსაზრისით. რა თქმა უნდა, ჩვენ ინტერესებშია თურქეთმა შეინარჩუნოს თავისი როლი უსაფრთხოების ევროატლანიკურ მექანიზმში. მითუმეტეს, ყველა ვხედავთ რაც ხდება თურქეთის სამხრეთით. ახლო აღმოსავლეთის ამ უმძიმეს დინამიკაში, სტაბილური, მყარად ფეხზე მდგარი და სწორად ორიენტირებული თურქეთი ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია.
ვფიქრობ, ნათქვამი საკმარისია, რომ დავინახოთ, თუ რა დანაკარგი იქნება მთლიანად რეგიონისთვისაც და ჩვენთვის, საქართველოსათვის, თუ თურქეთში სიტუაცია შეიცვალა.
„მეტრონომი“: თურქეთის პარალელურად, სომხეთში, კერძოდ ერევანი დაწყებული არეულობა, თუ ის ნამდვილად პოლიტიკურ შინაარსს ატარებს, შეიძლება გულისხმობდეს, რომ სომხეთს აღარ სურს რუსეთის გავლენის ქვეშ ყოფნა?
ირაკლი მენაღარიშვილი: ჯერ ვერ ვხედავ სომხეთთან დაკავშირებით შორს მიმავალი დასკვნების გაკეთების საფუძველს. პოლიტიკური ელემენტი მიმდინარე მოვლენებში, რა თქმა უნდა, ჩანს. ამ განცხადების დროს ვეყრდნობი იმ ინფორმაციას, რაც მედიის საშუალებით ვრცელდება. პოლიციის განყოფილებაში შეჭრილი შეიარაღებული პირების ერთ-ერთი მოთხოვნა ქვეყნის პრეზიდენტის გადადგომა და პოლიტიკური ფიგურის პატიმრობიდან გათავისუფლებაა. რა თქმა უნდა, ასევე, ეს შეიძლება იყოს კრიმინალური ჯგუფის დაინტერსებაც, ან რომელიმე პოლიტიკური ძალის განაცხადიც. თუმცა, საჭიროა მეტი დრო, რომ გავიგოთ ვინ, რატომ, და როგორ ჩაიდინა ეს ყველაფერი. მანამდე ყოველგვარი განსჯა უფრო სპეკულაციური ხასიათის იქნება.
„მეტრონომი“: არეულობა ყაზახეთშიც დაიწყო. სამ ქვეყანაში თითქმის ერთი სცენარით განვითარებული მოვლენები საერთო კვანძს შეიძლება ქმნიდეს?
ირაკლი მენაღარიშვილი: ამგვარმა დამთხვევამ შეიძლება ეჭვის საფუძველი შეგვიქმნას. თუმცა, მხოლოდ ეჭვის, რადგან ამ მოვლენებს შორის არანაირი კავშირი ჯერ არ ჩანს.
მანა ნოდია