ტომოსის გაყოფა ტომოსის გაერთიანების ნაცვლად
ბულგარეთის საინფორმაციო სააგენტოს, ბგნეს-თან ინტერვიუში პატრიარქმა ბართლომემ განაცხადა, რომ “გადამწყვეტი ფაქტორი, რომელმაც იძულებული გახადა მსოფლიოს საპატრიარქო, რათა უკრაინისთვის მიეცა ავტოკეფალია, გახდა სურვილი, რომ მოეგვარებინა ქვეყანაში არსებული განხეთქილება და აღედგინა საეკლესიო ერთიანობა”. ბართლომეს სიტყვებით, “სწორედ ამ მიზნის წყალობით, მან გამოიყენა თავისი პრივილეგია, რათა მიეღო განკარგულება სხვა ადგილობრივი ეკლესიების გადაწყვეტილებების საწინააღმდეოდ და წარედგინა ავტოკეფალია ისე, რომ არ მიექცია ყურადღება ყველა სხვათა აზრთათვის. ბართლომეს სიტყვები, ეკლესიის ერთიანობის აღდგენის შესახებ, არაჩვეულებრივად ლამაზად ჟღერს. თუმცა, მისი ქმედებები ძალიან შორს არის და სრულიად არ შეესაბამება მართლმადიდებლურ კანონებს, რომლის თანახმადაც, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი უბრალოდ “პირველია ყველა თანასწორუფლებიანათა შორის” და არ გააჩნია პირდაპირი ხელისუფლება და განსაკუთრებული უფლებები გადაწყვეტილებების მიღებაში, სხვა წარმომადგენლებთან შედარებით. და, რაც მთავარია, მის ამ მოქმედებებს არსებული ვითარება საპირისპირო შედეგებამდე მიჰყავს და გაერთიანების ნაცვლად, უკრაინულ მართლმადიდებლობაში იწვევს კიდევ უფრო დიდ განხეთქილებას.
აი, სრულიად უახლესი ფაქტებიც.
20 ივნისს, კიევის ვლადიმირის სახელობის ტაძარში, უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის ფილარეთის საპატიო პატრიარქმა განიხილა საკითხი “უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს ადგილობრივი ტაძრების თაობაზე” და გააკეთა განცხადება უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს აბსოლუტურად სრული მოცულობით მუშაობის აღადგინის შესახებ.
“სობორის” მონაწილეებმა მიიღეს საბოლოო რეზოლუცია ათი სახის ჩამონათვალიდან, სადაც მათ უკან ამოიღეს თავიანთი ხელმოწერები, რომელიც მიღებული იყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის საბჭოს მიერ 2018 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილებით, უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს ლიკვიდაციისა და უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის შექმნის შესახებ, გააკეთეს განცხადება კიევის საპატრიარქოს საქმიანობის განახლების შესახებ ფილარეთის “პატრიარქის” სამუდამო ხელმძღვანელობით და წარადგინეს თავიანთი განსაკუთრებული უფლებები მონასტრების, უკრაინული და უცხოური ეპარქიების მართვაში, რომლებიც ადრე შედიოდნენ უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოში. გარდა ამისა, ფილარეთმა და “სობორის” მონაწილეებმა უარი განაცხადეს ტომოსის პირობების მიღების თაობაზე, რომელმაც “უკრაინის ეკლესიას ჩამოართვა უფლება საზღვარგარეთის ტაძრების შესახებ და დატოვა იგი მთლიანად დამოკიდებული კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოზე”.
და კიდევ, ფილარეთმა, კიევის ყოფილი საპატრიარქოს იერარქების მიერ სრულიად უმნიშვნელო მხარდაჭერით იმედგაცრუებულმა, გადაწყვიტა ორი ახალი ეპისკოპოსის დანიშვნა, შეიყვანა ისინი უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს “სინოდში” და გაიხსენა, რომ უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის მმართველი და მისი ეპისკოპოსების უმრავლესობა იყვნენ ყოველგვარი მხარდაჭერისა და აღიარების გარეშე კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოსა და სხვა ადგილობრივი ეკლესიების მხრიდან. ფილარეთის ამ ქმედებების საპასუხოდ, 24 ივნისს, უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის საგანგეტოს სინოდმა გაათავისუფლა თავისი საპატიო პატრიარქი კიევის ეპარქიის პასუხისმგებლობიდან, მისი ეპისკოპოსების შემადგენლობიდან გამოაძევა მისი უახლოესი მხარდამჭერები და გააკეთა განცხადება კიევის ტაძრებისა და მონასტრების მიტროპოლიტ ეპიფანიუსის დაქვემდებარებაში გადასვლის თაობაზე.
ამ გზით, ნახევარი წლის შემდეგ, უკრაინის მართლმადიდებლობა დაუბრუნდა იმავე სურათს, რომელიც იყო ჯერ კიდევ უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის შექმნამდე და პატრიარქ ბართლომეს მიერ მისთვის ტომოსის გადაცემამამდე ავტოკეფალიის შესახებ. მხოლოდ უკრაინის ავტოკეფალიის მართლმადიდებელი ეკლესიის განხეთქილების ნაცვლად (უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის მოსკოვის საპატრიარქოს კანონმდებლობის ბრძანებულებით და უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს გაყოფით) ახლა მიმდინარეობს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლკსიის კვლავ შექმნა და მხარდაჭერა კონსტანტინოპოლის მიერ. რაც შეეხება ეკლესიათა დავას, იგი შეცვალა რეიდერულმა მიტაცებებმა და ტაძრებზე თავდასხმებმა, ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და შეიარაღებული რადიკალური აქტივისტების აქტიური მონაწილეობით. ბოლო დრომდე ამ უკანონო ქმედებების ძირითადი მსხვერპლნი იყვნენ სასულიერო მღვდელთმსახურები და უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის მოსკოვის საპატრიარქოს მრევლი. თუმცა, უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის კიევის საპატრიარქოს «სობორის» ჩატარების ზუსტად ერთი დღის შემდეგ, ფილარეთმა და მისმა მხარდამჭერმა სასულიერო მღვდლთმსახურებმა დაიწყეს უკმაყოფილების გამოხატვა და ჩივილი მათი მისამართით დაწყებული შეურაცხყოფისა და მუქარის წინააღმდეგ და დაიწყეს კიევის საპატრიარქოსათვის განკუთვნილი უკრაინის ეკლესიების მიტაცება.
პატრიარქ ბართლომეს ნამდვილი მიზნები
უკრაინის მართლმადიდებლობის გაყოფის უფრო მეტად გაღრმავების ფაქტები ისეთივე მკაფიოა, რომ გეჩვენება ბართლომეს “სწრაფვა ეკლესიის ერთობის აღსადგენად”. თუ იგი დაუყოვნებლივ არ გაიყვანს უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ წარდგენილ ტომოსს (როგორც მან გააკეთა ეს 2018 წლის ნოემბერში რუსული ტაძრების დასავლეთ ევროპულ ეგზარქატთან მიმართებაში), მაშინ, მინიმუმ, უნდა მოიწვიოს მაინც მთელი მართლმადიდებლური ტაძრები, უკრაინაში მიმდინარე საერთო ვითარების განსახილველად და თხოვნით მიმართოს უკრაინის ხელისუფლებას მართლმადიდებლური ეკლესიის საქმეებში ჩარევის შეწყვეტის თაობაზე.
თუმცა, ამ ყველაფრის მიუხედავად, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი არაფერს არ აკეთებს და არც აპირებს რამის გაკეთებას. და ამის მიზეზი სულ არ არის ბართლომეს დარწმუნებულობა საკუთარ კანონიურ სიწმიდეში, ან მისი სურვილი, რომ თვისი პირადული სახე შეინარჩუნოს. ამის მიზეზი ისაა, რომ ბართლომეს ქმედებები უკრაინაში სრულიად ეწყობა იმ ვითარებით, რომ შეესაბამებოდეს ფანარას გრძელვადიან სტრატეგიას, რომელიც მიზნად ისახავს კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოს პოზიციების განმტკიცებასა და მისი ხელისუფლების დამკვიდრებას სხვა ადგილობრივ ეკლესიებზე. ამ სტრატეგიის შედეგად, ადგილობრივმა ეკლესიებმა უნდა აღიარონ კონსტანტინეპოლის პატრიარქის აბსოლუტური უზენაესობა (კათოლიკური ეკლესიის პაპის უზენაესობის ანალოგიურად), მისი პრივილეგია, რომ იყოს ერთადერთი უზენაესი მსაჯული ყველა ეკლესიის დავაში, ასევე ჰქონდეს უფლება, მიიღოს ერთპიროვნული გადაწყვეტილებები და დაადგინოს სტავროფიპია ყველა ადგილობრივი ეკლესიის ტერიტორიებზე. გარდა ამისა, ამ სტრატეგიის თანახმად, ადგილობრივმა ეკლესიებმა მომავალში თავიანთი საქმიანობა უნდა შეზღუდონ უსათუოდ ეროვნული ფარგლებით და უარი თქვან თავიანთ უცხოურ ეპარქიებზე ფანარას სასარგებლოდ.
ბართლომემ ყველა ეს თავისი მიზნები თვალსაჩინოდ მიუთითა უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესის ტომოსის ტექსტში. ტომოსის ამ განცხადებით, “უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია აღიარებს თავის თავს მმართველობის სათავეში, ისევე, როგორც სხვა პატრიარქები და სათავეში მდგომი სხვა წარმომადგენლები, აღიარებს “კონსტანტინეპოლის განუყოფელ უფლებებს ყველგან სტავროპეგიის შესაქმნელად”, აღიარებს “მის კანონიერ პასუხისმგებლობას, რათა ყველა ადგილობრივი ეკლესიისთვის მიიღოს სავალდებულო სასამართლო გადაწყვეტილებები”, ასევე იმ ფაქტს, რომ “არ შეიძლება დააყენოს ეპისკოპოსები და შექმნას ტაძრები სახელმწიფოს გარეთ და უარი თქვას არსებულ ტაძრებზე მათ სასარგებლოდ, რომელსაც აქვს კანონიერი ძალაუფლება დიასპორაში”. ბართლომეს სწორედ ამ ტექსტშია ნაჩვენები ის ფაქტი, რომელიც სთავაზობს ადგილობრივ ეკლესიებს, რომ დაადასტუროს მისი განსაკუთრებული და შეუზღუდავი ძალაუფლება მართლმადიდებლურ სამყაროში.
თუმცა, უკრაინა არ არის ფანარას აგრესიული სტრატეგიის ერთადერთი მსხვერპლი. ბოლო 30 წლის განმავლობაში კონსტანტინოპოლის საპატრიარქომ ჯერ პირველად აითვისა ალექსანდრიის ეკლესიის ამერიკული ეგზარქატი, შემდეგ კი უცხო კანონიურ ტერიტორიაზე შექმნა ესტონეთის სამოციქულო მართლმადიდებლური ეკლესია და გადაიყვანა თავის იურისდიქციაში იერუსალიმის ეკლესიის ამერიკული ტაძრები. და კიდევ, ამ მიტაცებებს შორის ინტერვალში, მან ასევე აიძულა ჰელას ეკლესია, რათა გადაეცა მისი კონტროლის ქვეშ 36 ტაძრი, ეგრეთ წოდებული “ახალი ბერძნული ტერიტორიები”. შემდგომში კი, უკრაინის შემდეგ, ფანარას შეურაცხმყოფელი ქმედებები შეიძლება მიმართული იქნას და მიზანდასახულად გავრცელდეს მაკედონიასა და ჩერნოგორიის ეკლესიებზე (ეს იმყოფება სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიურ ტერიტორიაზე), აფხაზეთის ეკლესიებზე (რომელიც მდებარეობს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ტერიტორიაზე), აგრეთვე ანტიოქიის ეპარქიებისა და ტაძრების, რუსეთის, რუმინეთისა და ბულგარეთის მართლმადიდებელი ეკლესიების შთანთქმის თაობაზე დასავლეთ ევროპაში, ავსტრალიასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში (იგი კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს).
ფანარას ამ გრძელვადიანი სტრატეგიის განხორციელების ჟამს, თუ მის წინააღმდეგ არ იმოქმედებენ ადგილობრივი ეკლესიების სათავეში მდგომი წარმომადგენლები და ეკლესიის საბჭოები, მსოფლიო მართლმადიდებლობა შეიძლება შეიცვალოს აბსოლუტურად კარდინალური გზით, ხოლო კონსტანტინეპოლის პატრიარქი “პირველი თანასწორთა შორის” გადაიქცეს ახალ აღმოსავლურ პაპად, სრულიად შეუზღუდავი ძალაუფლებით მართლმადიდებლურ სამყაროში. ამგვარი ცვლილების შედეგად, შეიძლება მართლაც მოხდეს ეკლესიის ერთიანობის აღდგენა მხოლოდ კონსტანტინოპოლის პატრიარქის დიქტატის პირობებზე და მოხდეს მართლმადიდებლური ტაძრების სრული განადგურება, ან შესაძლოა, ლიონებისა და ფლორენციის შემდეგ, მოხდეს რომის პაპისა და კონსტანტინეპოლის პატრიარქის გლობალური დაკავშირება.
ალექსეი სმირნოვი
სპეციალურად კიევიდან „მეტრონომისთვის“