წამლის ხარისხი ყველა დროის პრობლემაა საქართველოში და ეს საკითხი ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესობას კვლავ აწუხებს. წლებია, რაც ხალხი ამ საკითხზე ჩივის. თუმცა სახელმწიფოს მხრიდან სხვადასხვა სახის რეგულაციების მიუხედავად, ეს პრობლემა კვლავ მწვავედ დგას.
სფეროს სპეციალისტები ამის მიზეზად სახელმწიფო ლაბორატორიის არარსებობას ასახელებენ, სადაც ობიექტური და მიუკერძოებელი კვლევები უნდა ტარდებოდეს. ექსპერტები ამბობენ, რომ მწარმოებლებს აქვთ ლაბორატორიები საკუთარ ბაზარზე, სადაც ჩატარებული კვლევა ყოველთვის მიკერძოებული იქნება.
მათივე ინფორმაციით, წამლის ხარისხის გადამოწმება ძვირადღირებული პროცესია და ამის შესაძლებლობა მომხმარებლებს არ აქვთ. რაც შეეხება პერიოდულ შემოწმებას, პასუხისმგებელი ორგანო არსებობს, რომელმაც პასუხი უნდა გაგვცეს.
თუმცა ამის საპასუხოდ, ჯანდაცვის სამინისტროში ამბობენ, რომ წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ კანონში, 2009 წელს, განხორციელდა ძირეული ცვლილებები და ხარისხის კონტროლის მთელი რიგი ბერკეტები ამოღებული იყო კანონმდებლობიდან.
ლიბერალურმა მიდგომებმა გამოიწვია ის, რომ საქართველოს ფარმაცევტულ ბაზარზე გაიზარდა დაშვებული მედიკამენტების და ამ საქმიანობით დაკავებული დაწესებულებების რაოდენობა.
დღეისათვის სამინისტროს ინფორმაციით, საქართველოს ბაზარზე დარეგისტრირებულია 16 ათასი დასახელების ფარმაცევტული პროდუქტი. აქედან 11 ათასზე მეტი არის ეროვნული და აღიარებითი რეჟიმით შემოსული, ხოლო 5000 – ე.წ. პარალელური იმპორტით. ასევე ფუნქციონირებს 5 ათასზე მეტი ფარმაცევტული დაწესებულება, აქედან 1300-ზე მეტი, საბითუმო დისტრიბუტორია. ამიტომ სამინისტრო იმ პრობლემის წინაშე დადგა, რომ სრულად ვერ ხორციელდებოდა ხარისხის კონტროლი. ამიტომ სამინისტრომ აქტიური ქმედებები დაიწყო ორი წლის წინ, რათა საკანონმდებლო ხარვეზებით გამოწვეული ვაკუუმი შევსებულიყო.
„გახსოვდეს ჰიპოკრატეს” დამფუძნებელი მარინა ბერაძე „მეტრონომთან“ საუბარში ამბობს, რომ ქართულ ბაზარზე არ არსებობს ლაბორატორიები, რომლებიც ხარისხის ვარგისიანობას შეამოწმებს. ამიტომ უხარისხო და ფალსიფიცირებული მედიკამენტები შემოდის, რომლის კონტროლის მექანიზმიც სახელმწიფოს ნაკლებად აქვს.
მისი თქმით, ხშირია შემთხვევები, როდესაც მოქალაქეები ჩივიან და ამბობენ, რომ მიუხედავად ძვირადღირებული წამლის შეძენისა, მისი დიდი რაოდენობით მოხმარებაა საჭირო, რომ მას რაიმე სახის შედეგი ჰქონდეს. ბერაძის ინფორმაციით, მოქალაქეების უმეტესობა ასევე ფარმაცევტების მხრიდან მომხმარებელთა უფლებების უხეშად დარღვევას ასახელებენ.
ეს ეხება კომპანიების აგრესიულ მარკეტინგს, რეკლამებს, წამლის შეთავაზების გაუმართლებელ მეთოდებს და სხვა, რითაც ფარმაცევტული ინდუსტრია წამლების რეალიზაციას ცდილობს.
ბერაძის განცხადებით, ქვეყანაში არ არსებობს დამოუკიდებელი ინსტიტუტი, რომელიც მიკერძოების გარეშე წამლის ხარისხის ეფექტურობას დაადგენს. მისი თქმით, საქართველოში წამლები აღიარებითი მეთოდით შემოდის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი ქვეყანა ენდობა ყველა იმ შემომტან კომპანიას, რომელიც ფარმაცევტულ ბაზარზე არსებობს.
„წამლის ხარისხის შემოწმება საქართველოში პერიოდული სახისაა. ხდება კონკრეტულ სააფთიაქო ქსელებში მედიკამენტების შესყიდვა და შემდეგ მისი ლაბორატორიაში გადამოწმება. ხოლო ეს პროცედურა რამდენად ინტენსიურად მუშაობას რთული სათქმელია.
აღსანიშნავია, რომ ეს ლაბორატოირებიც სადაც წამლის შემოწმება ხდება, იმ მწარმოებლებს ეკუთვნით რომლებიც წამალს აწარმოებენ და ფაქტია, რომ ეს შემოწმება ობიექტური ვერ იქნება.
როგორ წარმოგიდგენიათ, ადამიანი საკუთარი წამლის შემოწმებას რომ იწყებს, რას იტყვის უხარისხო წამლებს ვაწარმოებო? ამიტომ ვითხოვთ, რომ თავად სახელმწიფოს ჰქონდეს მსგავის ტიპის ლაბორატორია და მედიკამენტების ხარისხის კონტროლს თავადვე ახორციელებდეს“ – ამბობს ბერაძე „მეტრონომთან“.
მისივე თქმით, ქვეყანაში ამ სფეროში, მხოლოდ რამდენიმე კომპანიას აქვს მონოპოლია, რაც სწორედ მედიკამენტების ხარისხიანობაზე აისახება. ბერაძე ფიქრობს, რომ თუ სახელმწიფოს წამლის ხარისხის გასაკონტროლებლად საკუთარი ლაბორატორია ექნება, პირიქით უფრო დიდი კომპანიების დაინტერესებას შეძლებს, რომლებიც მოტივირებულები იქნებიან, რომ ქვეყანაში ხარისხიანი და არაფალსიფიცირებული მედიკამენტები შემოიტანონ.
„ამჟამად, საქართველოში წამლის ხარისხი და ფასები ერთმანეთთან არანაირ შეთავსებაში არ არიან. წამლის ხარისხის განსაზღვრის რამდენიმე კომპონენტი არსებობს, შეიძლება მედიკამენტში აქტიური ნივთიერება იყოს მცირე, თუმცა უსაფრთხოების თვალსაზრისით, საშიში არ იყოს და ნაკლები ეფექტურობა ჰქონდეს.
თავად ჯანდცვის მინისტრიც აღნიშნავს, რომ წამლების დანიშვნა არარაციონალურად ხდება. ეს მოვლენაც საშიშია, რადგანაც წამალი როგორი ხარისხიანიც არ უნდა იყოს, თუ ის რაციონალურად დანიშნული არ არის შედეგი არ ექნება. ყველა ეს საკითხი კომპლექსურად მისახედია და ამაში როგორც საკანონმდებლო ორგანო, ასევე აღმასრულებელი ხელისუფლება უნდა იყვნენ ჩართულები“, – ამბობს ბერაძე.
სამედიცინო საქმიანობის, სახელმწიფო რეგულირების სააგენტოს, ფარმაცევტული საქმიანობის დეპარტამენტის რეგისტრაციის სამმართველოს უფროსი ნაილი შენგელიას განცხადებით, მედიკამენტების ფალსიფიკაციის მაღალი რისკის არსებობისას, სააგენტო უზრუნველყოფს სადისტრიბუციო რგოლში შესყიდული ნიმუშის შემდგომ ლაბორატორიულ კვლევას.
მისი თქმით, სამკურნალო საშუალებებს კონტროლს სამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტო უწევს. ბიუჯეტიდან გამოყოფილი 100 ათასი ლარიდან 10 ათასი მედიკამენტების ნიმუშების შესყიდვისთვის იხარჯება, 10 ათასი მივლინების ხარჯებისთვის, ხოლო 80 ათასი ლაბორატორიული კვლევებისთვის.
შენგელიას განცხადებით, ფარმაცევტული ბაზრის დაცვა ფალსიფიცირებული, წუნდებული, გაუვარგისებული, ვადაგასული და საქართველოს ბაზარზე დაშვების უფლების არმქონე სამკურნალო საშუალებისაგან მაქსიმალურად გათავისუფლება და კონტროლი ხდება.
„წამლის ხარისხის სახელმწიფო უზრუნველყოფა რამდენიმე მიმართულებით მიდის, ერთი ის, რომ ბაზარზე წამალი წინასწარი შემოწმების შემდეგ დაიშვას, მეორე შემოწმების მექანიზმს კი სადისტრიბუციო ქსელის კონტროლი და მათი მოწყობის პრინციპების დარეგულირება წარმოადგენს. ნაწილი სანებართვო პირობებს ექვემდებარება, ნაწილი კი შეტყობინების შემდეგ მოწმდება, რომ ის სადღაცას საქმიანობას იწყებს და მისი შემოწმება უნდა მოხდეს.
სახელმწიფო კონტროლს რაც ეხება, ეს შერჩევითი კონტროლის სახით განისაზღვრება. ამისთვის კანონმდებოლაბაში ორი მექანიზმია ჩადებული. ერთი სადისტრიბუციო ქსელში ფარმაცევტულ საქმიანობაზე განხორციელებული ზედამხედველობა და კონტროლი. რა სახის წამალი მიმოიქცევა ბაზარზე, რათა არ იყოს წუნდებული, ვადაგასული, შენახვის პირობები არ იყოს დარღვეული. მეორე მექანიზმი კი უშუალოდ სადისტრიბუციო ქსელიდან წამლის ნიმუშების შესყიდვა და შემდგომ მისი შემოწმება წარმოადგენს. ინსპექციას ასევე თუ გარედან რაიმე სახის ინფორმაცია აქვს მოწედებული წამლის ფალსიფიცირებაზე, მყისიერ რეაგირებას ახდენს“ – ამბობს შენგელია „მეტრონომთან“.
ელზა პაპოშვილი