იუნკერები
იუნკრები საბრძოლო დავალების შესასრულებლად და თბილისის მისადგომების დასაცავად 17 თებერვალს დილითვე გაეშურნენ. თბილისის ქუჩებში ხალხი ცრემლითა და ყვავილებით მიაცილებდა თხელ პალტოებში გამოწყობილ, მწყობრი ნაბიჯით მიმავალ 20-23 წლის ბიჭებს. პირველი „წითელი“ იერიშების მოგერიება მამაც იუნკერებს საბრძოლო პოზიციებზე ასვლისთანავე მოუწიათ. იუნკერთა პოზიციების გარღვევა მეთერთმეტე არმიამ ვერც ბაქოელი კურსანტებისა და ვერც პირველი ქართველი კომკავშირელის, ბორის ძნელაძის გარჯის შედეგად მოახერხა. ქართველი მეომრები სალი კლდესავით აღიმართნენ კოჯორ-ტაბახმელას მიდამოებში. ზედიზედ რამდენიმე იერიშის მოგერიების შემდეგ, იუნკრები კონტრიერიშზე გადავიდნენ და თბილისის კარიბჭემდე იოლად მოღწეულ მტერს მნიშვნელოვანი სიმაღლეები გამოჰგლიჯეს ხელიდან. ამ ბრძოლების დროს, იუნკერები ენითაღუწერელ გმირობებს სჩადიოდნენ. სამწუხაროა, რომ დღემდე არ გახმაურებულა ერთ-ერთი იუნკერის, შალვა ერისთავის გმირობა, რომელმაც საკუთარი სხეულით დაფარა მოწინააღმდეგის ტყვიამფრქვევის ლულა. ერთ-ერთი კონტრიერიშის დროს, იუნკერთა შეტევა სერიოზულად შეაფერხა მოხერხებულ სიმაღლეზე განლაგებულმა მოწინააღმდეგის ტყვიამფრქვევის ცეცხლმა. იუნკრებმა გადაწყვეტილება სწრაფად მიიღეს და პირდაპირი იერიშით გაემართნენ წითელარმიელთა ავადმოგრიალე ‘მაქსიმისაკენ’. მოიერიშეებს მალევე გამოეყო მაშინდელ თბილისში ფეხბურთის საუკეთესო მოთამაშე და შეუდარებელი მორბენალი, 22 წლის შალვა ერისთავი. მან თვალის დახამხამებაში აირბინა აღმართი, ტყვიითა და ხიშტით განგმირა შემოგებებული მტერი და საკუთარი სხეულით დაადუმა ‘მაქსიმის’ ლულა. შალვა ერისთავის ეს გმირობა იმ დღეებში მთელ საქართველოს მოედო. მოგვიანებით კი მას მხოლოდ ქართული ემიგრაციის წრეებში იგონებდნენ. საბჭოთა პროპაგანდამ ოცი წლის შემდეგ მთელ მსოფლიოს მოსდო წითელარმიელ მატროსოვის ანალოგიური თავდადება.
საბედისწერო ბრძანება თბილისის დატოვების შესახებ, 24 თებერვალს ღამით გაიცა. იუნკრები მცხეთისაკენ დახეული ჯარების არიერგარდს იცავდნენ. ბათუმამდე უკან დახევისას ისინი არაერთხელ ჩაერთვნენ ბოლშევიკებთან შეტაკებაში. საბოლოოდ, მარტის მიწურულს, ბათუმიდან გემით სტამბულში ჩავიდნენ, იქიდან კი საბერძნეთის, საფრანგეთისა და პოლონეთის სამხედრო სასწავლებლებში გადანაწილდნენ. ბევრმა მათგანმა გმირული ბრძოლის მაგალითები ჩაწერა უცხო ქვეყნების ისტორიაში.
26 თებერვალს, თბილისის გასაბჭოების მეორე დღეს, ქალაქის მოსახლეობამ რუსთაველის პროსპექტზე დიდი სამგლოვიარო პროცესია მოაწყო. წინ მოჰქონდათ შავი კუბოები, რომლებშიც ქართველ ჭაბუკთა გვამები ესვენა, ხოლო უკან, ნელი ნაბიჯით მდუმარე და თავჩაქინდრული ხალხი მოაბიჯებდა. “ეს სანახაობა იმდენად ტრაგიკული იყო, რომ გაოცებასთან შეერთებული მოკრძალების გრძნობას იწვევდა კომუნისტებისა და წითელარმიელების რიგებში და ახალ ადმინისტრაციას აზრადაც არ მოსვლია ამ პროცესიისათვის ხელი შეეშლა”-იხსენებდა ამ ტრაგიკული მოვლენების შემსწრე გერონტი ქიქოძე. დღევანდელი პარლამენტის შენობის ქვეშ დღემდე განისვენებენ კოჯორ-ტაბახმელაზე დაღუპული ათი იუნკერი და 20 წლის მოწყალების და, მარო მაყაშვილი. მათგან ერთ-ერთი, ტყვიამფრქვევისაგან დაფლეთილი შალვა ერისთავის სხეულიცაა.
აფხაზეთში მებრძოლის დღიურებიდან
“დადგა ის საშინელი დღეც, რომელმაც ჩემს მეხსიერებაში წარუშლელი კვალი დატოვა.
იმ დღეს ყველაფერი იყო. იყო ბრძოლა, იყო ქაოსი, იყო შიშიც… და რაც მთავარია, იყო ქართველთა გმირობა. ნათქვამია, მადა ჭამაში მოდისო. ასე იყო ჩვენი მებრძოლების საქმეც. სწორედ ბრძოლაში გამოიკვეთა მათი თავდადება, ერისადმი და სარწმუნოებისადმი სიყვარული.
მტერი თავს 5 ივლისს დილის 5 საათსა და 45 წუთზე დაგვესხა. პირველი, რაც გავიგონე, ეს იყო მბრძანებლური კილოთი ნათქვამი: “ქართველებო დაგვნებდით!”. მართალია, ისინი ბევრნი იყვნენ, მაგრამ ვერ გაითვალისწინეს, რომ ქართველებთან ჰქონდათ საქმე.
მათ არ იცოდნენ და ვერც წარმოიდგენდნენ, რომ ერთ მუჭა ქართველებს შეეძლოთ 9 საათის განმავლობაში შეეჩერებინათ რამდენიმე ათასი მოწინააღმდეგე. მიზნის მისაღწევად მტერი არაფერს იშურებდა. ტყვიების წვიმა მოდიოდა. სოფელი ყველა საშუალებით იბომბებოდა.
ჩვენებიდან პირველები ზური გიორხელიძე და გოგი გურჩიანი დაიღუპნენ. ჩვენი ოცმეთაური იყო ადამ გვიჩიანი. ჩვენი საგუშაგო რამდენიმე საათის განმავლობაში აკავებდა მტერს. რაც დრო გადიოდა, სულ უფრო გვიჭირდა მოწინააღმდეგის მოგერიება. როცა უკვე ცხადი გახდა, რომ მტერს ვეღარ გავუმკლავდებოდით, ადამმა, როგორც მეთაურმა, გვიბრძანა, აქედან გააღწიეთ, თქვენს საცეცხლე მხარდაჭერას მე განვახორციელებო.
ჩვენი გასვლის შემდეგ ამ საგუშაგოდან კიდევ ერთ საათს ისმოდა ავტომატის კაკანი. მერე ეს ხმაც შეწყდა. როცა მტერმა სოფელი აიღო, ის ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო და დაჭრილი იტანჯებოდა. გადამთიელებმა ის აწამეს და მერე მოკლეს.
მოკლეს სოფელში არსებული ეკლესიის მოძღვარი მამა ანდრიაც. ის ეკლესიასთან დახვრიტეს. მამა ანდრია იმიტომ მოკლეს, რომ როცა ჰკითხეს, ეს ვისი მიწააო, თქვა, უფლისო.
არ შემიძლია არ გავიხსენო მერი პაკელიანი. ისიც გმირულად დაიღუპა. დაღუპვამდე კი თან გაიყოლა რამდენიმე გადამთიელი. მისთვის საფლავი მის მეუღლეს, ალექსანდრე გამსახურდიას გაათხრევინეს, რომელიც შემდეგ ცოლის საფლავთან დახვრიტეს.
აგვისტოს ომის გმირები
ცხინვალის მისადგომებთან რუსული ასეულის მიერ ალყაში მოქცეულ სენაკის მეორე ქვეითი ბრიგადის სამხედრო-საინჟინრო ასეულის თორმეტ სამხედროს, რომელიც სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე იბრძოდა, მტერთან ანგარიშსწორებისას ტყვია-წამლის მარაგი სრულიად ამოეწურა. ბიჭებმა ტყვეობას სიკვდილი არჩიეს და უკანასკნელი ტყვიით თუ ხელყუმბარით სიცოცხლე თავადვე მოისწრაფეს…
საშა დროზდოვის ინტერვიუ:
“რაციით გადმოგვცეს, რომ ცხინვალთან ახლოს ჩვენს ჯგუფს ცეცხლი გაუხსნეს და დახმარება იყო საჭირო. სასწრაფოდ ჩავსხედით მანქანებში. გასასვლელთან რომ მივედით, ჩვენების საქმე ძალიან ცუდად იყო: ქართველები თავის აწევის საშუალებას არ გვაძლევდნენ, მიცვალებულიც ბევრი ჰყავდათ და დაჭრილიც. ესენი ვინ არიან, ეშმაკები, ქაჯები თუ ადამიანები? – ყვიროდა მეთაური. – უკვე საათია, ასეთ დღეში ვართო. 15 წუთში კიდევ ერთი ჯგუფი წამოგვეშველა თავისი ტექნიკით. ნახევარსაათიანი ბრძოლის შემდეგ ყველაფერი დამთავრდა. ამის გახსენებაც არ მინდა.
როგორც გავიგეთ, მხოლოდ თორმეტი ქართველი გვებრძოდა, მხოლოდ თორმეტი! მათგან ცოცხალი არავინ დარჩა. ვინც ჩვენს ტყვიებს გადაურჩა, თავად მოისწრაფა სიცოცხლე. ჩვენი მეთაური 12 ქართველი ჯარისკაცის ცხედართან დიდხანს, მდუმარედ იდგა, მერე ერთი ამოიოხრა, ხმამაღლა კი მხოლოდ ეს თქვა – ასეთი ბიჭები რომ მყოლოდაო… სიტყვა აღარ დაასრულა, ისე ჩაჯდა მანქანაში”.
წყარო: hamkari.wordpress.com; www.opentext.org.ge; forum.internet.ge