საქართველოში შშმ პირების პრობლემები კვლავ აქტუალური და მოუგვარებელი საკითხია. რამდენიმე დღის წინ, თბილისის მეტროში პოლიციელმა სმენადაქვეითებულ მოზარდზე ფიზიკურად იძალადა. საქართველოს სამართალდამცავი უწყების ცნობით, შშმ პირზე მოძალადე ორივე პოლიციელი დააკავეს. მათ პატიმრობა შეეფარდათ.
საინტერესოა როგორი მდგომარეობა იყო და არის საქართველოში შშმ პირების პრობლემების მოგვარების კუთხით, რას აკეთებს სახელმწიფო იმისთვის, რომ მოხდეს საზოგადოებაში მათი სრულფასოვანი ინტეგრაცია. ამ თემებთან დაკავშირებით „მეტრონომი“ არასამთავრობო ორგანიზაციის „ოჯახები დისკრიმინაციის წინააღმდეგ“ ხელმძღვანელს მარი კორკოტაძეს ესაუბრა.
მეტრონომი: როგორ დაიწყო თქვენი ამ სფეროში საქმიანობა და გააკეთეთ ერთგვარი შედარება დღევანდელობასა და წარსულს შორის…რა ეტაპზეა შშმ პირების უფლებები დღეს საქართველოში?
მარი კორკოტაძე: შშმ პირების პრობლემებით დაინტერესება დაიწყო მაშინ, როდესაც ჩემს შვილს აუტიზმის დიაგნოზი დაუსვეს და ჩემი ამ სფეროში ჩართულობა გამოიწვია, სწორედ ჩემმა შვილმა. ამ თემებით აქტიურად დაინტერესება 2014 წლიდან დავიწყე და მას შემდეგ სწორედ ასეთ ქარცეცხლებში ვარ. სახელმწიფო თითქოს იღებს პასუხისგებლობას და საერთაშორისო დოკუმენტებს ხელს აწერს, მაგალითად 2013 წელს გაეროს მიერ შშმ პირებზე მომზადებული რეზოლუციის რატიფიცირება მოახდინა. ეს, რა თქმა უნდა, წინ გადადგმული ნაბიჯია. მას შემდეგ კონვენციასთან შესაბამისობაში მყოფი ბევრი კანონი მიიღეს, მაგრამ მათი აღსრულება არ ხდება სამწუხაროდ, და რომ მოხდეს აღსრულება, ამისთვის შშმ პირების მშობლებს გვიწევს ბრძოლა.
ვიწყებთ-ხოლმე ადვოკატირებას, ბრძოლას, ჯერ მოლაპარაკებებით, კარგი სიტყვით და თუ ეს არ გამოდის, მერე უკვე შეიძლება აქციები გავმართოთ. შეიძლება პროტესტმა მწვავე ფორმაც მიიღოს. საბოლოო ჯამში, ჩვენ მიზანს მაინც ვაღწევთ-ხოლმე.
მეტრონომი: საზოგადოების დამოკიდებულებაში თუ ხედავთ პრობლემას და რომ შეადაროთ შეიცვალა თუ, არა წლების განმავლობაში ხალხის დამოკიდებულება შშმ პირების მიმართ?
მარი კორკოტაძე: 2011 წელს, როდესაც ჩემი შვილი გარეთ გამყავდა, სახლში როდესაც ვბრუნდებოდი, სიცოცხლე აღარ მინდოდა-ხოლმე, იმიტომ, რომ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით ვმგზავრობდით და იქ იყო ძალიან დიდი წინააღმდეგობა მძღოლებიდან, იმ ტრანსპორტში მყოფები მგზავრებიდან. ძალიან დიდი აგრესია მოდიოდა, როდესაც ბავშვი ტიროდა ან განსხვავებულად იქცეოდა. ძალიან მძიმეა, როდესაც ყველა შენ მოგშტერებია. დღეს ასეთი რამ მხოლოდ რამდენიმე შეიძლება რომ მოხდეს, რადგან საზოგადოებაში თვითონ შშმ პირების მშობლებმა გავზარდეთ ცნობიერება. სახელმწიფოს ამ კუთხით არაფერი გაუკეთებია.
ამასწინათ, ერთმა შშმ პირის მშობელმა დაწერა, რომ მისი შვილი ავტობუსში ვიღაც ქალს ხელს კიდებდა და ეს ქალბატონი ძალიან აგრესიული იყო ბავშვის მიმართ. მოხდა ისე, რომ მძღოლმა გააჩერა ავტობუსი და უთხრა, რომ არ წავიდოდა, სანამ ის ქალბატონი არ ჩავიდოდა ავტობუსიდან. ეს იმდენად საოცრებაა მართლა, რომ ესეთი რამეები ადრე არ ხდებოდა. ეს ყველაფერი სასიხარულოა და მისასალმებელი. საზოგადოება ბევრად უფრო ლოიალური გახდა და მხარდამჭერი შშმ პირების მიმართ. შეიძლება ხანდახან გამაღიზიანებელია, როდესაც ეს თემა ძალიან პოზიტიურ ჭრილში გადაყავთ, „რა საყვარლები ხართ თქვენ და რა კეთილები“, ესეც არ არის კარგი.
მეტრონომი: გაჩნდა მოწოდებები, რომ ძალადობის კადრების გადაღება აუცილებელია, რას ფიქრობთ ამ თემასთან დაკავშირებით, არის თუ, არა დღეს ამის აუცილებლობა?
მარი კორკოტაძე: მე ვფიქრობ, რომ არა მხოლოდ შშმ პირების, არამედ ყველა შემთხვევაში დგას ძალადობის გადაღების აუცილებლობა. როდესაც ხედავ რამდენ უსამართლობას ჩადის პოლიცია, შერჩევითი სამართალია. მაგალითად, აი ნატა ფერაძე, რომ დააკავეს, რომელიც ასტიკერებდა, მაგაზე ყველა ამბობდა, რომ არ შეიძლება სტიკერების დაკვრა და როგორ ხმალამოღებულები იცავდნენ ამ კანონს. თუნდაც, გავიხსენოთ ლექსო ლაშქარავს ამბავი ეს ამდენი ბრბო რას აკეთებდა. აქედან გამომდინარე ხალხში ჩნდება აზრი, რომელიც უკვე ფაქტია, რომ პოლიციას აქვს შერჩევითი სამართალი და პოლიცია არღვევს კანონს. არ ასრულებს თავის მოვალეობას და შენ გიჩნდება დაუცველობის შეგრძნება. ხვდები, რომ ის, ვინც უნდა გიცავდეს, არ გიცავს და შეიძლება კიდევაც გცემოს. უნდა გადაიღო, რომ ასეთი დამოკიდებულება, რეჟიმი დაასრულო. შემდეგ იქნებ იმ შიშის ფაქტორმა მაინც იმუშაოს, რომ ვაიმე, არ გადამიღოს და აღარ იყოს მსგავსი ფაქტები.
მეტრონომი: არის მოსაზრება, რომ შშმ პირების პრობლემების პოლიტიზირება ხდება, რამდენად ეთანხმებით ამ აზრს?
მარი კორკოტაძე: მახსენდება, ხოლმე 2017 წელს, როდესაც ჩვენ, შშმ პირების მშობლები თბილისის მერიასთან ვატარებდით აქციას და ვითხოვდით, აუტიზმის მქონე ბავშვებისთვის დაფინანსება გაეზარდათ. კარგად მახსოვს მერიაში მყოფი თანამდებობის პირები, რაღაც ბრალს მდებდნენ, რომ ვიყავი პოლიტიკურად მართული, ან პიარს ვიკეთებდი ამ ყველაფრით.
ჩემს შვილს არ ეხებოდა და სხვა მშობლებს ვეხმარებოდი და ხდებოდა ჩემი ერთგვარი დაკნინება. იყო მათი მხრიდან აზრი, რომ კი არ ვეხმარები, არამედ ვიღაც პოლიტიკურად მმართავს. რეალურად ასეც რომ იყოს, შენ ხომ საქმეს აკეთებ და ის ბავშვი მიიღებს დაფინანსებას. ეს ყველაფერი, რაც პოლიტიკოსებიდან მოდის, ვიღაცებზე ახდენს გავლენას და საზოგადოებაში უნდობლობას აჩენს. საბოლოოდ, როდესაც მივაღწიეთ მიზანს და ნახევარი მილიონით გავზარდეთ ბიუჯეტი, გამოვიდა ძალიან ბევრი მშობელი და დაწერეს, რომ ამ მიღწევებს ვერც წარმოიდგენდნენ.
არიან პოლიტიკურად მართული ადამიანები, რომლებიც ცდილობენ „გაგაშავონ“ და შემდეგ ამის გამო სხვები ზიანდებიან. ეს უბედურება გვჭირს ქართველებს, არვიცი შეიძლება სხვებსაც ჭირს, მაგრამ ყოველ შემთხვევაში აქ, ეს რეალურად არის.
მეტრონომი: რა მოლოდინები გაქვთ, რას ფიქრობთ, როგორი იქნება სამომავლოდ შშმ პირების პრობლემებთან სახელმწიფოს ან საზოგადოების დამოკიდებულება?
მარიამ კორკოტაძე: ეს ერთი ფაქტი მოხდა და დავინახეთ, თორემ სახელმწიფო შშმ პირებზე ყოველდღიურად ძალადობს. შეიძლება ფიზიკურად არ უტყამს, მაგრამ ძალადობაა ის, როდესაც შენ შვილს სჭირდება თერაპია, რომელიც მისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და ამ თერაპიას არ გიფინანსებენ. ეს თერაპია კი გარანტიაა იმისა, რომ ბავშვმა შემდეგ დამოუკიდებლად შეძლოს ცხოვრება. არიან ეტლით მოსარგებლე ადამიანები, რომლებიც ლოგინად არიან ჩავარდნილები და რომლებსაც ნაწოლები აქვთ გაჩენილი წოლისგან. ეს ადამიანები ისეთი ტკივილით იტანჯებიან, რომ სიკვდილს ნატრულობენ. როგორ ფიქრობთ ეს არ არის ძალადობა? ირიბად სახელმწიფო ყოველდღიურად ძალადობს შშმ პირებზე. უბრალოდ ეს ერთი ფაქტი იყო, რომელიც საზოგადოებამ დაინახა, ფიზიკურად როგორ ძალადობდნენ მოზარდ ბიჭზე. უამრავი ფაქტია ისეთი, რომელიც არ ჩანს. თუ არ ვილაპარაკეთ ამას ვერავინ გაიგებს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ყველას არ შეუძლია, რომ ეს გარეთ გამოიტანოს და ყველას არ შეუძლია ამაზე საჯაროდ ისაუბროს. რამდენიმე ადამიანის ლაპარაკი საკმარისი არ არის.
მეტრონომი: როგორ მიმართავდით შშმ პირების მშობლებს, რას ურჩევდით, როგორ მოიქცნენ?
მარი კორკოტაძე: შშმ პირების მშობლებისადმი ჩემი უპირველესი მიმართვა იქნება, რომ შვილები სახლში არ გამოკეტონ, რაც შეიძლება გამოიყვანონ გარეთ და ჩართონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. სახლში არ უნდა იყოს გამოკეტილი ბავშვი. თუ მის შვილს არ აქვს რაიმე თერაპია, ეს უნდა მოსთხოვოს სახელმწიფოს. სახელმწიფოს მხრიდან, ხშირად ხდება ხოლმე პრობლემების წერტილოვანი მოგვარება. ამაში ვგულისხმობ იმას, რომ კონკრეტულ პირებს ეხმარებიან და უგვარებენ პრობლემებს. ასე ინდივიდუალურად ცდილობენ, რომ გააჩუმონ და ჩაახშონ პროტესტი. და რა ხდება ამ დროს – ძალიან ბევრი ადამიანი ისევ მიღმა რჩება. მშობლებს ვურჩევდი, რომ მეტი ისაუბრონ თავიანთ პრობლემებზე. როდესაც სახელმწიფო ერდჯერადად დაგაფინანსებს, ამისთვის მათ მადლობები არ უნდა ვუხადოდ, რადგანაც ეს მათი ვალდებულებაა. და ის ერთხელ „გადმოგდებული“ თუნდაც 1000 ლარი არ არის საკმარისი. ეს 1000 ლარი რომ ამოიწურება, მერე რას ვაკეთებთ? კიდევ რომ მიხვალ და სთხოვ დაფინასნებას, აღარავინ გაფინანსებს და გაყვედრიან კიდეც – ერთხელ ხომ დაგაფინანსეთ უკვე, მეტს ნუღარ ითხოვო. ფაქტიურად, მათხოვრად გაქცევს სახელმწიფო, რაღაც საცოდავ 1000 ლარს ეხვეწები წელიწადში ერთხელ და ამასაც გაყვედრიან. საერთო მუხტი უნდა გაჩნდეს. ძალიან ბევრს აქვს პრობლემები და ამაზე არ საუბრობს. რაც უფრო მკაცრი და მომთხოვნი ხარ მშობელი, მით უფრო გიკეთებს სახელმწიფო ყველაფერს. რაც უფრო მაგრად დადგები, მეტი შანსია, რომ რამეს მიაღწიო. ერთჯერადი დაფინანსება არ არის გამოსავალი. ამაზე არ უნდა ვიყოთ თანახმა. პროგრამები უნდა შევაქმენვინოთ, რომელიც ყველასთვის იქნება და არა მხოლოდ ერთისთვის.
ცნობისთვის, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 2006 წლის 13 დეკემბრის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების კონვენციის პრეამბულა: „ხელმომწერი ქვეყნები აღიარებენ, რომ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვები, სხვა ბავშვების თანასწორად სრულად უნდა სარგებლობდნენ ადამიანის ყველა უფლებითა და ფუნდამენტური თავისუფლებით, და ბავშვთა უფლებების კონვენციის ხელმომწერ წევრ სახელმწიფოებს შეახსენებენ ამასთან დაკავშირებით ნაკისრ ვალდებულებებს“.
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 2006 წლის 13 დეკემბრის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების კონვენციის მე-7 მუხლის მე-2 ქვეპუნტი: „შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვებთან დაკავშირებული ყველა გადაწყვეტილების უმთავრესი ამოცანა ბავშვის უზენაესი ინტერესის გათვალისწინებაა“.
ავტორი: მარიამ ხულიაშვილი